1-) Buluş nedir?Tarım dahil olmak üzere sanayinin herhangi bir kolundaki var olan teknik problemlere getirilen teknik çözümler buluş olarak nitelendirilmektedir. Başka bir ifadeyle var olan problemlere getirilen teknik çözümler olarak da tanımlanabilir. Bir şeyin buluş olabilmesi için bir problem ve bu problemin çözümü şarttır.

2-)Patent Nedir ?Patentin konusu buluştur ve buluş, teknik bir soruna bulunan çözümün adıdır. Patent; olumlu yönüyle sahibine buluşu üzerinde ekonomik olarak yararlanma imkanı sağlayan ve olumsuz yönüyle de söz konusu buluştan başkalarının yararlanmasını yasaklama imkanı veren ve türüne göre 7 (İncelemesiz Patent), 10 (Faydalı Model) yada 20 (İncelemeli Patent) yıl koruma imkanı veren hukuki bir belgedir.

3-)Türkiye’de Patent Tescilinde Yetkili Kurum Hangisidir ve Bu İşlemleri Kimler Yapabilir ?Ankara’da bulunan Türk Patent Enstitüsü (TPE) Başkanlığı, Kanunlarla bu konuda yetkili kılınmıştır.Türk Patent Enstitüsü’nde işlem yapma yetkisi de sadece müracaatçılara ve Enstitü Sicili’ne kayıtlı, resmi patent vekillerine tanınmıştır.

4-)Patent alınabilmesi için aranan kriterler nelerdir?Öncelikle her buluş patent ile koruma altına alınamaz. Bir buluşun patent ile koruma altına alınabilmesi için Yeni olması, Sanayiye uygulanabilir olması ve o güne kadar var olan Tekniğin Bilinen Durumunu aşan bir seviyede olması gerekir. Buluşun Yeni sayılabilmesi için, patent başvurusundan önce yazılı, sözlü yada başka bir şekilde kamuya açıklanmamış olması gerekir. Buluş, konusunda uzman bir kişinin kolayca düşünüp ortaya koyamayacağı bir durumu ifade ediyorsa Tekniği Bilinen Durumu aşılmış sayılacaktır.

5-)Hangi Buluşlara Patent Alınamaz ?Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları, zihni ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, teknik karakteri olmayan bilgisayar yazılımları, bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller, insan veya hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri, konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar, bitki ve hayvan türleri vay önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan yetiştirilmesi usulleri, patentle korunamazlar.

6-)Patent isteme veya patent hakkı gasp edilen bir kişi neler yapabilir ?Patent isteme hakkı, patent başvurusu öncesinden başlayarak patent belgesi alınıncaya kadar geçen süreyi, patent hakkı ise patent belgesi alındıktan sonraki safhaları kapsamaktadır. Bu zaman dilimleri içerisinde art niyetli bir kişi veya kuruluş tarafından patent başvurusu gasp edilen kişi dava yoluyla kendine ait olan hakkın tekrardan kendisine verilmesini talep edebilir. Patent hakkı aksi ispat edilene kadar kişilere verilen bir haktır. Aksi bir durumun ispat edilmesi durumunda patent hakkı gerçek sahibine verilir.

7-)Faydalı model nedir ve avantajları nelerdir?Patent verilebilmesi için aranan Tekniğin Bilinen Durumunu aşma kriterinin aranmadığı, Yenilik ve Sanayiye Uygulanabilirlik şartlarının yeterli görüldüğü buluş çeşidi Faydalı Modeldir. Patent ile kıyaslandığında küçük buluşlara verilen belgeye Faydalı Model denilmektedir. 

Genel anlamda, KOBİ’ lerin buluş üretme ve bunları sanayiye uygulamasını teşvik etmek amacıyla düşünülmüş bir belge çeşididir.  Patente oranla daha az maliyetli ve resmi işlemleri daha kısa süren basit bir sistemdir.

Bununla birlikte, yüksek bir teknoloji gerektirmesi sebebiyle, Usuller ve Usul uygulanarak elde edilen ürünler faydalı model koruması dışında bırakılmıştır. Konusu kimyasal madde olan buluşlar da aynı şekilde faydalı model koruması dışında bırakılmıştır

8-)Patent ve Faydalı model başvurusu öncesi neler yapılmalıdır?Buluşu faaliyetine girişilebilmesinin bir Ar-Ge çalışması gerektirdiği düşünüldüğünde, başvurudan çok daha önce Ar-Ge çalışmaları sırasında atılması gerekli ilk adım hali hazırda bilinen ve mevcut tekniğe ilişkin bir patent araştırmasının yapılmasıdır. Bu araştırma, Ar-Ge faaliyetine yön vereceği gibi zaten mevcut olması sebebiyle başvuru yapılması gerektirmeyecek buluşlar üzerinde ciddi maliyet ve zaman kaybını önleyecek çok önemli bir faaliyettir.

Bu araştırma sonucu buluş konusu ile ilgili elde edilen verilerle, aynı konuda dünyadaki çalışmalar görülmüş olacak ve ilk olarak Ar-Ge buna göre yönlendirilmiş olacak ve başvuru aşamasında ise benzerleri dikkate alınarak çok daha dikkatli bir başvuru yapılması imkanı doğacak ve böylece korunması istenilen hak daha iyi belirlenmiş olacaktır. Kapsamlı bir patent araştırmasının maliyeti 1.300-2.700 USD arasında değişmektedir. Bununla birlikte, buluş konusunda çalışan herkes de http://ep.espacenet.com adresi aracılığıyla tescilli patentler ile ilgili ciddi bir çalışma yapabilmektedir.

9-)Aynı konu üzerinde ayrı ayrı iki veya daha fazla kuruluşun patenti veya faydalı modeli olabilir mi? Böyle bir durumda hak sahibi ne yapılmalıdır?Türkiye’de yürürlükte olan mevzuattan dolayı bazı özel hallerde yasal olmamasına rağmen aynı konu ile ilgili birbirinden bağımsız kişi veya kuruluşlara özellikle faydalı model belgeleri verilebilmektedir. Böyle bir durumda gerçek hak sahibi dava yoluyla her zaman için hakkının kendisine verilmesini talep edebilir

10-)Buluşla İlgili Koruma Ne Zaman Başlar ?Patent başvurusu için gereken evrakların Türk Patent Enstitüsü’ne evrak girişinin gerçekleştiği gün koruma başlar. Ancak buluş henüz bir inceleme veya araştırmaya tabi tutulmadığı için “yenilik” yada “buluş basamağı” kriterleri değerlendirilemeyeceğinden patentin getirdiği yaptırım haklarının en azından buluş ilana çıkıncaya kadar (bu süre başvuru tarihinden itibaren 18 aydır) saklı tutulması ve eğer bu arada bir taklit durumu meydana gelirse taklit ettiği düşünülen kişilere noter aracılığıyla ihtar gönderilmesi daha sağlıklı olacaktır.

11-)Türkiye’de Kaç Çeşit Patent Sistemi Vardır ?• İncelemeli Patent (koruma süresi 20 yıl)
• İncelemesiz Patent (koruma süresi 7 yıl) ve
• Faydalı Model Belgesi (10 yıl) olmak üzere üç çeşittir.

12-)Türkiye’ de patent işlemlerinin maliyeti nedir ve ne kadar sürmektedir?İncelemeli bir patent başvurusu, seçilen inceleme ve araştırma otoritesine bağlı olarak 2.350-3.500 USD arasında değişmektedir. İncelemeli bir patent başvurusunun belgeye bağlanma süresi ortalama 30 ila 40 aydır.

İncelemesiz patent başvurusu, yine seçilen araştırma otoritesine bağlı olarak 1.700-2.500 USD arasında değişmektedir. Tahmini belgeye bağlanma süresi ise 20 ila 40 aydır.

Faydalı model belge başvurusu, buluşun karmaşıklığına bağlı olarak 800-900 USD arasında değişmektedir. Belgeye bağlanma süresi ise ortalama 10 ila 12 aydır.

Burada belirtilen maliyetler ile ilgili bilinmesi gerekli bir diğer husus da, ödenmesi gerekli ücretlerin belge alma süresi boyunca (bu süreç 2 ila 4 yıl arasında değişmektedir) gerekli zamanlarda ödenecek olmasıdır.

Yine bilinmesi gerekli bir diğer husus ise belge sahiplerinin her yıl TPE’ ye belgeleri ile ilgili yıllık harç ödemek zorunluluğunda bulunmalarıdır.

13-)Buluş Sahibi Belgeyi Aldıktan sonra Neler Yapmalıdır ?Belgeye hak kazanıldığını belirtilen ilanının Resmi Patent Bülteni’nde yayınlanmasının ardından 3 yıl içinde  buluş sahibinin Türk Patent Enstitüsü’ne buluşu kullanıldığını kanıtlaması gerekir. Ayrıca, patent yada faydalı modelin koruma süresi boyunca her yıl ödenmesi gereken yıllık ücretlerin Türk Patent Enstitüsü’ne ödenmesi zorunludur.

14-)Türkiye’ de alınan bir patent yada faydalı model tüm dünyada geçerli bir koruma sağlar mı?Patent yada Faydalı model hangi ülkede alınmışsa o ülkede koruma sağlayan belgelerdir. Bu sebeple Türkiye’ de belgeye bağlanmış bir patent yada faydalı model ancak Türkiye’ de koruma altında olacaktır. Başkaca ülkelerde buluşun korunması istendiğinde, istenilen ülkelerin patent ofislerine tescil için müracaat edilmesi gerekmektedir.

15-)Patentli bir ürün üzerinde geliştirmeler yapılarak, yeni buluşa patent tescili alınabilir mi ?Alınabilir. Patentli bir ürün üzerinde patente konu olabilecek ikinci bir buluş yapılabilir. İkinci yapılan buluşun da patent belgesi almaya hakkı vardır. Dikkat edilmesi gereken husus koruma süresi içerisinde her iki patent sahibide birbirlerinden izin almaksızın, birbirlerinin buluşlarını kullanamazlar..

16-)Patentli bir ürün tamir edilebilir mi ?Patentli bir ürün üzerinde tamir hakkın kapsamının ihlali anlamına gelmez. Kişi veya kuruluşlar bedel ödeyerek aldıkları bir patentli ürün üzerinde tamir işlemi yapabilirler. Çünkü patent sahibi ürünü satarak üzerindeki koruma hakkını tüketmektedir.
Fakat son kullanıcı harici bir kişi tarafından, patent sahibinden izin almaksızın,  ticari bir amaçla, patentin esaslı parçaları üzerinde yapılacak tamir kapsamını aşarak yeniden elde etme, üretme boyutuna girecek şekildeki  faaliyetler tamir olarak değerlendirilemez. Bu tür durumların somut örneğe göre değerlendirilmesi yerinde olacaktır.

17-)Yurtdışında Patent Başvurusu Nasıl Yapılır ?

Temel olarak yurtdışında üç şekilde koruma talep edilir.

• Klasik Patent: Koruma sadece 2 - 3 ülkeyle sınırlı kalacaksa tercih edilmelidir. Her ülke için tek tek başvuru yapılıp her ülkede ayrı ayrı tüm patent süreci (araştırma, inceleme) tekrarlanır.
• PTC (Patent İşbirliği Anlaşması): Koruma çok sayıda ülkede talep edilecekse tercih edilmelidir.Tek bir başvuru ile PTC’ye üye olan 120 ülkenin tamamında koruma talep edilebilmektedir. PTC patenti bir belge değildir. Araştırma inceleme işlemlerinin ortak yapıldığı bir sistemdir. Bu ortak araştırma ve inceleme raporları daha sonra PTC’ye üye ülkelere geçiş yapıldığında etkisini gösterecektir.
• EPC (Avrupa Patent Sözleşmesi): Sadece Avrupa kapsamında (27 Ülke) bir koruma düşünülüyor ise tercih edilmelidir. Araştırma ve inceleme işlemleri tamamlandıktan sonra eğer patent başvuru kriterlerini sağlarsa belge alır ve EPC’ye üye ülkelerden istenilenlerde sunulan tercümeyle birlikte koruma başlatılır.

18-)Patent yada Faydalı model, hak sahibine ne tür haklar ve imkanlar sağlar?

? Buluşun ekonomik faydalarından sadece buluş sahibinin yararlanmasına imkan vererek, rakiplerine karşı teknik ve ekonomik üstünlük kazandırır.
? Mülkiyet hakkı sağlayan bir hak olarak devir alınabilir ve devir edilebilir.
? Söz konusu buluştan başkalarının (rakiplerin), yararlanmasını yasaklama hakkı sağlar.
? Lisans verilmesi yoluyla başka kişilere hak tanıma imkanı verir. Lisans bir tür kiralama hakkıdır. Böylece, buluş sahibi buluşunu kendisi kullanırken, ekonomik bir yarar karşılığında yada karşı lisanslar alınması karşılığında, başkalarına da söz konusu hakkı kullandırma hakkını elinde tutmuş olur.
? Tüm dünyada olduğu gibi ticari bir prestij sebebidir.
? Taklit edilmesi halinde hukuki ve cezai her türlü yasal imkanın kullanılmasına imkan verir.

19-)Buluşu Olan Biri Sırasıyla Ne Yapmalıdır ?Başvuru yapılmadan önce sektördeki son durum ciddi bir şekilde (piyasalarda,TPE kayıtlarından, Avrupa Patent Ofisi araştırma sayfasından vb.) yenilik araştırması yapılmalıdır. Buluşunu hiçbir kişi veya kuruluşla paylaşmadan, güvendiği, yeterlilik sahibi bir patent vekiliyle irtibata geçmelidir.

20-)Üretim Yapan Sanayicimiz Ne Yapmalı ?Patentli bir ürünü taklit etmek çok ağır cezalarla karşı karşıya kalmamız anlamına gelmektedir.Asgari olarak aşağıdaki aşamalar gerçekleştirilmelidir;
• Yapmış olduğu üretimin dayandığı bir patent başvurusu olup olmadığını netleştirmelidir.
• Patent bültenlerinden sektörlerindeki rakiplerinin geliştirdiği yenilikleri yakından takip etmeli gerekli gördüğü durumlarda müdahil olmalıdır.
• Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler bir kişiden oluşsa dahi AR-GE departmanlarını kurmalıdır,
• Periyodik aralıklarla “Avrupa Patent Ofisi ve Türk Patent Enstitüsü” WEB sayfaları incelenerek yenilikler ve gelişmeler yakından takip edilmelidir.

21-)Bir Makine Yaptım, Daha Doğrusu Türkiye’de İlk Defa Bunu Ben Ürettim Ve Patent Başvurusu Yapmak İstiyorum. Ürünümü Patent ve/veya Faydalı Modelle Koruyabilir miyim ?Tabi ki, eğer yaptığınız makinenin çalışma mantığı  açısından dünyada benzerleri yoksa veya yaptığınız makine emsallerine oranla çok ciddi bir artı sağlıyorsa patent başvurusu yapılması tavsiye edilmektedir. Diğer taraftan eğer aynı mantıkta çalışan farklı birçok makine halihazırda piyasada mevcutsa ancak sizin makineniz sadece belli detaylarda diğerlerinden ayrılıyorsa tavsiyemiz faydalı model başvurusu yapmamız yönünde olacaktır. Bununla beraber net bir karar ancak makinenin ve içerdiği yeniliklerin uzman bir patent  vekili tarafından incelenmesi sonucunda verilebilir.

22-)Makine Veya Tertibatın Belli Parçalarında Malzeme Değişikliği Yaptım.Faydalı Modele Konu Olur Mu ?Bu sorunun cevabı yapılan değişikliğin nevine göre farklılık göstermektedir. Genellikle malzemeye yönelik basit değişiklikler (çelik olan bir parçayı alüminyum yapmak gibi) gerçekten bir avantaj sağlamıyorsa buluş niteliği taşımadığından dolayı faydalı model veya patentle korunamamaktadır. Diğer taraftan kullanılan malzemede içerik açısından yenilikler varsa (malzeme alaşımını değiştirerek daha hafif ama daha mukavim bir malzeme üretmek gibi), bu tür buluşlar direk kimya ve malzeme bilimi ile ilgili olduğundan ancak patentle korunabilmektedir.

23-)Patent/FaydalıModel Başvurusu Yapmakla Üreticiler Veya Şahıslar Ne Kazanır ?

Patent / Faydalı Model hakkı sahibi Türkiye’de bir Patent / Faydalı Model başvurusu yaptıktan ve tercihen başvurusu yayınlandıktan sonra;

• Patent / Faydalı Model konusu ürününün izni olmadan her türlü satış ve imalatı yasaklama
• Patent / Faydalı Model konusu ürünün izni olmadan ihraç ve Türkiye’ye ithal edilmesine engel olma
• Patent / Faydalı Model konusu ürünün izni olmadan kişisel amaçtan fazla elde bulundurulmasını ve kullanılmasını yasaklama
• Patent / Faydalı Model hakkının kullanılmasının başkasına teklif edilmesini yasaklama
• Patent konusu bir usulü kullanılarak üretilmiş olan ürünlerin satılmasını, ticari amaçla elde bulundurulmasını ve ithalini yasaklama hakkına sahip olup yukarıda sayılı olan fiillerden birisinin veya birkaçının işlenmesi halinde Patent / Faydalı Model hakkına tecavüz edildiğini ileri sürerek dava açma yetkisine sahip bulunmaktadır. Bu sayede Patent / Faydalı Model hakkını elinde bulunduran kişi piyasada kendi alanında tekel olabilme imkanına sahiptir.

24-)Bir Buluş Gerçekleştirdim. Patent /Faydalı Model Başvurusu Yapmazsam Ne Olur ?Gerçekten yeni olduğuna inandığınız bir buluşunuz varsa bunu koruma altına almanızı önemle tavsiye ediyoruz.Aksi takdirde;
• Rakip firmalarının hemen ürününüzü taklit yoluna gidip belki de daha düşük fiyatlarla piyasaya sürerek Pazar payınızı ciddi oranda daraltması,
• Bazı şahısların sizin buluşunuzu  kendi adına bir Patent / Faydalı Model başvurusu yaparak size yaptırım uygulamaya çalışması (bu durumda sizin aksini ispatlamanız ortada bir başvuru olmadığından bazen yıllar alabilmektedir.) gibi senaryolar sizin için ne yazık ki kaçınılmaz olacaktır..

25-)Türkiye’de Patent Başvurusu Yapmakla Ürünümü Tüm Dünyada Koruyabilir Miyim ?

Ne yazık ki hayır. Bir Patent / Faydalı Model başvurusu sadece başvurulduğu ülkede geçerlidir. Bununla beraber eğer yurtdışında da bir koruma istiyorsanız yurtdışı başvurunuzu Türkiye’deki başvuru tarihinden itibaren en geç 12 ay içersinde size uygun olan bir yurtdışı patent başvuru sistemini seçmek suretiyle (PTC, EPC veya klasik patent gibi) yapmanız gerekmektedir.

26-)Faydalı Model Başvurusu Yapıyorum. Ama Karşı Firma Küçük Değişiklikler Yaparak Oda Faydalı Model Başvurusu Yapıyor Ve Piyasamı Etkiliyor. Bu Durumun Önüne Nasıl Geçebilirim ?

Buradaki hassas nokta rakip firmanın yaptığı değişikliklerin içeriğidir. Bu bağlamda, yapılacak ilk şey rakip firmanın yaptığı başvurunun sizin başvurunuzun istemleri dahilinde kalıp kalmadığının tespitidir. Eğer başvurunuzu gerçekten uzman bir patent vekili hazırlamışsa zaten istemleri mümkün olduğunca geniş tutacak böylece rakip firmaların basit değişikliklerle sizin başvurunuzu aşmasını bu yolla engelleyecektir. İkinci olarak, rakip firmanın faydalı modelinde ortaya konan ürünün gerçekten buluş niteliği taşıyıp taşımadığı, diğer bir deyişle emsallerine oranla gerçekten teknik bir artısı olup olmadığı uzman bir vekilin görüşleri ışığında değerlendirilmelidir. Zira, genel pratikte bir ürününün Patent / Faydalı Model hakkını elde edebilmesi için buluş niteliği taşıması en temel şarttır.

Her iki şekilde yapılacak çalışma sonucunda ürünün buluş niteliği içermediği ve/veya sizin faydalı modelinizi ihlal ettiğini tespit ederseniz, atmanız gereken bir sonraki adım rakip firmanın Faydalı Modeline Resmi Patent Bülten’inde yayınlandıktan sonra bu başvuruya itiraz etmek olmalıdır.

Diğer taraftan, tavsiyemiz her zaman için bir geliştirme yaptığınızda patent/faydalı model başvurusu yapmadan önce “ben bir rakip firma olsaydım bu ürünü nasıl taklit ederdim ?” şeklinde düşünmeniz, bu düşünce ışığında çeşitli alternatif yapılanmaları kafanızda ortaya koymanız ve patent vekilinizi başvuru öncesi bu konuda bilgilendirmeniz yönünde olacaktır.

Bilgilerinize sunar, işlerinizde başarılar dileriz. Saygılarımızla…